![Hoe span je een doek op. Dat is een vrij eenvoudig verhaal voor de meeste schilders. En toch ga ik hier mijn manier van opspannen uit de doeken doen. Waarom? […]](https://i0.wp.com/www.lost-painters.nl/wp-content/uploads/2011/05/PICT0029.jpg?resize=640%2C250 "Verf (2); Hoe je rete strakke doeken krijgt.")
Hoe span je een doek op. Dat is een vrij eenvoudig verhaal voor de meeste schilders. En toch ga ik hier mijn manier van opspannen uit de doeken doen. Waarom? Omdat ik geen normale spieramen gebruik. Of zelfs geen gewoon linnen. Ik denk niet dat mijn manier van opspannen voor iedereen even relevant zal zijn. Maar als er iemand is die wil weten hoe je mega-strakke doeken kunt krijgen, hier is de manier. De kosten zijn overigens niet veel meer of minder dan wanneer je zelf eenvoudige studieramen maakt. Ik ben aan hout ongeveer 5 euro per raam kwijt. Onbewerkt doek is voor een plaat van 1 bij 1 meter iets van 10 euro, beenderlijm durf ik niet te zeggen. Gesso kan ik ongeveer met 1 pot 5 doeken van 1×1 meter doen.
Eerst maak ik een MDF bak. De grote plaat is 6mm dik, de randen zijn staande platen van 12mm dik en 30mm hoog. Hierdoor kun je het doek straks gewoon ophangen aan een haakje. Vanaf formaten groter dan 1x1meter, een kruis erin zetten. Dat kan ook om de platen rechter te houden (mocht je de pech hebben een kromme plaat te hebben). Ik gebruik hier MDF, maar masoniet is beter. De plaat is met 6mm voldoende om het doek te ondersteunen maar het kan nog wel meeveren, echter niet te veel. Voordeel is dat deuken in je doek niet meer kunnen.
Hier kun je zien hoe de hoeken gelijmd zijn. Ook zie je dat ik de gehele bak vervolgens nog eens zaag. Hierdoor is de zijkant haaks en kaarsrecht. Dit is belangrijk want anders sluit de 6mm plaat net niet aan op de zijkanten.
Dan het doek, ik gebruik speciaal canvas dat uit de tentenindustrie komt. Linnen ben ik geen fan van omdat het heel vatbaar is voor vocht en ik vind de lichte kleur van canvas mooier. (Al is dat laatste vooral persoonlijk.) De vloer is nooit 100% schoon, dus leg ik er altijd matten onder zodat ik het doek niet onnodig beschadig.
Het opspannen zelf doe ik op de bekende manier, kruislings en dan steeds overal rondom nietjes erbij. Zodat ik uiteindelijk alleen de hoeken nog overhoud. Dit moet heel zorgvuldig gebeuren omdat het doek niet nagespannen kan worden met spietjes. Over spantangen wil ik nog even zeggen, het is beter één keer een goede te kopen, dan 100 keer een goedkope.
Uiteindelijk heb ik dus een strak opgespannen doek met losse hoekjes. Het doek is hier een beetje vuil geworden, maar dat is niet zo erg.
Omdat de zijkanten soms trekken, zet ik onder de vouw van het hoekje ook een nietje.
En vervolgens vouw en niet ik die strak naar achteren.
En dat doe ik bij alle hoekjes tot ze er zo strak uitzien als deze.
Dan begin ik met het aftapen van de randen. Eerst breed en grof, het komt nu niet zo nauw. Ik zorg er wel voor dat ik een stukje ervan naar achteren kan vouwen.
Deze tape komt wel heel precies. Omdat het hout dus haaks op elkaar staat is het doek dat ook nagenoeg. Dus als ik nu te scherp op het randje ga zitten zal de tape gaan loslaten, als het te kort is krijg ik geen onbewerkte randen.
Nu laat ik het doek minimaal 1 dag staan. Dit doe ik omdat het doek vaak nog wat na rekt. Zo krijgt het doek de kans om de spanning wat egaler te verdelen. Dit is belangrijk, er staat veel kracht op en de scherpe randen zorgen ervoor dat als ik er nu lijm op smeer, het doek zou kunnen scheuren.
Minimaal een dag later dus, begin ik met het maken van beenderlijm. Dat is te koop in iedere fatsoenlijke creativiteitswinkel. Normaal gesproken hoor je dat au bain marie te verwarmen. Ik verdun het echter met kokend water om de lijm klaar te maken. Het heeft geen invloed op de lijm an sich, maar door deze dunner te maken trekt het beter in de poriën van het doek en is de lijm minder dik. De lijm met het kokende water roer ik een paar keer doorheen en na een kwartier is het een egale melkachtige substantie geworden. Als het goed is zitten er geen klontjes meer in.
Beenderlijm smeer ik met een sponsje erop, daardoor weinig oneffenheden. Vervolgens doe ik altijd minimaal 2 lagen, soms als de lijm toch te verdund was met water een derde.
De doeken met wat lijm schuur ik vervolgens met heel fijn schuurpapier en een spons. Hierdoor zitten er geen grote oneffenheden in de lijmgrond. Waarom met een sponsje en niet met een stukje hout is omdat ik zo het doek zelf niet kapot schuur.
Het lijmen duurt enkele dagen. Simpelweg omdat ik zeker wil weten dat de eerste lijmlaag droog is voordat ik er een nieuwe op smeer. Als de onderste lijmlaag nog niet helemaal droog is wordt het namelijk een zooi en wordt het niet meer zo strak uiteindelijk.
Gesso opbrengen doe ik ook weer met een spons en met redelijk veel water. Dat duurt allemaal wat langer, maar wordt uiteindelijk wel egaler en strakker. Na iedere gessolaag schuur ik het weer.
Om een egaal wit resultaat te krijgen kunnen er makkelijk 10 lagen gesso op zitten. Het eindresultaat echter is wel een ontzettend strak, kaarsrecht egaal wit doek.
Hier zie je nu ook dat de verf dus op de randen is gekomen. Dat is ideaal want daardoor is de rand tape helemaal omsloten met een dun laagje gesso. De terpetijn/terpetine van de verf kan er dan niet bij. Later als het schilderij af is haal ik de tape er pas vanaf.
Het hele proces van zagen en lijmen van de platen kost ongeveer een dag. Het lijmen een middagje of 2. Het gesso’en gaat aanzienlijk sneller en kan in 1 a 2 dagen. Het van begin tot het einde een doek klaar maken duurt ongeveer een werkweek. Vaak echter langer.
En dit zijn dan de resultaten. Een mooie serie superstrakke kaarsrechte doeken waarvan alleen verf zit op de voorkant. Ter bescherming doe ik vaak weer tape om de zijkanten.
Heeft er iemand Artel of gewone ramen staan en wil deze uitleggen waarom en hoe hij die gebruikt? Laat het weten. Stuur even een mail naar info@Lost-Painters.nl.
he niek. Nice! Ik snap van het begin echter niet veel, zou wel aan mij liggen 😉 kan je niet een leuk filmpje maken?
Wat ook goed werkt als je op paneel werkt is de canvas er op te lijmen met boekbinderslijm. Die verdun je dan met water en smeert met spons op het panneel. Daar leg je dan het doek op. De zijkanten en hoekjes kan je dan ook nog lijmen. Je kan het doek echter niet afspannen. Voor grootte panelen werkt dit dus niet. Maar wel super strak.
Maar een filmpje van je manier zou leuk zijn 😉
Hoi Rosa, Het begin is eigenlijk vrij eenvoudig. Ik maak een bak van MDFplaten. De randen zijn 3cm hoog en 12mm dik. De bodem is 6mm dik. Die leg ik vervolgens nog even op de zaag zodat hij helemaal strak is. (dat kan ik niet veel beter dan dit uitleggen, maar als je het ziet in het echt is het direct duidelijk). Of bedoel je dit begin niet?
Een filmpje maken… als jij dan eens komt filmen vind ik het prima. Je weet me te vinden ;).
Hoezo niet gewoon schilderen op paneel? mdf is loeizwaar, dan adviseer ik meubelpaneel (wel een stukje duurder). En waarom gewoon niet met spielatten, doek en water? krijg je ook een loeistrak doek + deuken in doek kun je ook gewoon weer met water repareren. + trekt mdf bij vochtig worden of op den duur niet krom?
@Frank.
Omdat de structuur van doek zo fijn is. Dat maakt het ook egaler als een soort van dithering (ruis op de achtergrond om het egaler te doen lijken bij Photshop).
MDF hoeft niet loeizwaar te zijn. Meubelpaneel ken ik niet, maar ga ik eens uitzoeken.
Spielatten kreeg ik nooit voldoende spanning op, niet strak genoeg, ging altijd krommen. (heel lichtelijk in het midden maar toch). Daarbij kan het doek het bij spieramen vaak niet aan om met haakse hoeken te werken (althans, bij mij scheurde het doek dan steeds).
MDF zet uit als het vochtig wordt. maar dan moet je er echt water inschuren. Tot op heden is er nog niets krom getrokken. De zijlatten houden het natuurlijk ook recht. Dus het zou kunnen maar nog niet gehad.
Ziet er idd strak uit! Nadeel van doek over hout vind ik dat het doek dan geen speling heeft tijdens het schilderen. Alsof je met je verfkwast op een muur botst zeg maar.
Ik heb zelf grote en kleine doeken getimmerd en opgespannen met de hand maar mijn voorkeur gaat uit naar Artel. Prima kwaliteit en zeker voor grote formaten een uitkomst.
Goede tip van de tape rondom btw…
Alhoewel het soms ook prachtig kan zijn om te zien hoe de zijkanten van een schilderij een eigen leven kunnen leiden. Eli Content maakt soms aantekeningen op de zijkanten van z’n doeken … mooi om te ontdekken. 😉
Aha. Of op zijn Tuymans? Doek eerst op muur spannen en wanneer klaar op spielatten spannen. Ach ieder zijn manier.
@Andrea, Dankje. Het doek veert inderdaad niet zo heel erg mee. Wel een beetje omdat die bovenste plaat relatief dun is. Artel is inderdaad voor de meeste schilders de beste keuze denk ik.
@Frank, Dat kan inderdaad ook nog. Al ken ik maar heel weinig mensen die dat doen.
Hallo Niek,
Ik moet een canvas van 1.90-1.70 meter bewerken met gesso,als er tussen die MDF bak en de canvas wat gesso komt,wordt dat geen probleem?Droogt het goed op?nooit gedaan
@Corinne, Het maakt weinig uit of er gesso tussen de bak en het doek komt, dat droogt wel. Sterker nog, het beschermt het doek tegen eventuele zuren van het MDF. Is je vraag hiermee beantwoord of heb ik je vraag niet goed begrepen?
Hoi Niek,
Heb je nooit last van het kromtrekken van MDF? Of wordt dat opgelost door de randen van de bak die op de grote plaat worden gemonteerd? En hoe zet je die vast? Met lijm en/of schroeven of spijkers?
Alvast bedankt.
gr Ties
@Ties,
Dank voor je bericht. De oudste werken die ik op deze wijze heb zijn nu een jaar of 5 a 6 en zijn op 1 uitzondering na nog allemaal kaarsrecht. De randen zouden in prince het paneel recht moeten houden. Het ene werk dat de uitzondering is kan ik ook niet plaatsen waarom het (enigszins) krom is, misschien omdat er te veel spanning op de zijlatten zit?
De zijlatten zijn gelijmd, al zou je ze ook prima kunnen nieten. Schroeven zou ik niet doen al zou het wel kunnen denk ik als je er genoeg in doet.
Groet
Niek
Wat is er zo speciaal aan Artel?
Dat is gewoon een leverancier van standaard gelijmde spielatten die je overal kan krijgen. Het aluminium profiel heeft bij hun ook zn mankos, zoals het niet kunnen aandraaien van schroeven die loslaten.
@Nathan, Ze doen inderdaad ook gelijmde spielatten. Maar de aluminium versies hebben als voordeel dat ze niet kromtrekken. Dat is op kleinere formaten niet zo’n probleem maar als je met meerdere meters gaat werk zijn veel gewone houten ramen niet toereikend meer.
Ik heb in het verleden nooit problemen gehad met hun ramen en ik ken veel kunstenaars die ze naar alle tevredenheid gebruiken.
Even een andere vraag waar ik tot nu toe heb antwoord op heb kunnen vinden. Ik heb op vakantie een schilderij op doek gekocht en deze opgerold meegenomen. Pas na een hele tijd het doek thuis uitgerold en geprobeerd op te spannen, maar er zitten nu veel bobbels en vouwen in…is er een manier om dit eruit te krijgen. Kan je zo’n doek strijken??? Of zou natmaken helpen?? Volgens mij is het acrylverf of zoiets.
Alvast bedankt!
@Marlieke,
Het terug opspannen van een doek moet secuur gebeuren. Waarschijnlijk is daar iets mis gegaan. Het doek vochtig maken (met plantenspuit werkt het beste) kan helpen bij lichte bobbels en vouwen, maar verwacht geen wonderen.
Gebruik in elk geval geen strijkijzer!
Succes!
Hoi Niek! Waar haal jij jou canvas dan? Ik had mooi katoen gevonden, maar die is niet meer te krijgen. Lijkt me erg sterk katoen als het uit de tentenindustrie komt. (Ik ben ook fan van de kleur 🙂 ) Groetjes Lisa
@Lisa, Tegenwoordig werk ik op paneel, dus waar je het nu kunt halen weet ik niet. Ik weet wel dat vrijwel alle winkels dezelfde leverancier hebben voor onbewerkt doek. Je zou eens kunnen informeren naar extra stevig katoen. En dan een hele rol bestellen, daar doen ze vaak minder moeilijk over en bespaar je ook flink in de kosten. Het kan inderdaad ook zijn dat dergelijk doek hier niet meer beschikbaar is bij de kunstbenodigdheden. In dat geval, ik moest eens voor iets anders heel dun doek hebben, heb ik gewoon gekocht op de markt.
Hoi Niek,
Ik kocht mn katoen inderdaad op verschillende plekken, maar zelfs op de markt hebben ze het niet meer. Wel een soort die er op lijkt, maar toch minder stevig. Bedankt voor je hulp, ik ga op onderzoek uit!
Groetjes Lisa