Stroom; Raphaël Zarka – Gibellina

Onlangs was ik in Stroom te Den Haag. Daar is tot 21 augustus nog de solo van Raphaël Zarka (1977) te zien.

Ik ben volledig onbekend met het werk van Zarka maar in eerste instantie doet het allemaal nogal vreemd aan, multidisciplinair is doorgaans geen probleem maar in dit geval wordt er van de meeste soorten werk maar heel weinig getoond waardoor het lastig te zien is waar het Zarka nu precies om gaat. Als ik beneden kom zie ik eerst een film van een vrouw die op een werk in de openbare ruimte staat te slaan. Dan een stel foto’s en een filmpje van een stad met een aantal gebouwen.

Raphaël Zarka - Premiere face

Raphaël Zarka - Free ride as studiolo

Raphaël Zarka - La sculpture verte de Montrieul

Raphaël Zarka - Gibellina

Raphaël Zarka - 14 vues de Gibeillina Nuova

De verdieping erboven toont weer volledig ander werk, wat sculpturen van betonplex en twee platen waar bepaalde vormen uit gezaagd zijn (waarschijnlijk met een laser). Verder enkele foto’s met ruïnes. Het enige wat deze werken toevoegen aan eerder werk is de suggestie dat het te maken heeft met een omgang van ruimte, architectuur, sculptuur en de grensgebieden daarvan.

Raphaël Zarka - Forme a cle & Studiolo

Raphaël Zarka - Forme a cle

Raphaël Zarka - Studiolo

Raphaël Zarka - Changer en ile n3

Raphaël Zarka - Changer en ile n1

Raphaël Zarka - La Deduction de Burri

Uiteindelijk wordt er een film getoond die eigenlijk alles duidelijk maakt. Daarin zien we een landschap met een enorm betonnen sculptuur dat functioneert als een architecturale ingreep. Het is het werk Grande Cretto van Alberto Burri. Ergens op het web las ik dat het het grootste sculptuur ter wereld is en dat geloof ik graag. Naast het monument zijn er beelden van kinderen die er op spelen, schapen die er voorbij lopen en landmeters die het meten. Er omheen staan ruïnes van een dorpje dat nog niet zo heel erg lang geleden bewoonbaar moet zijn geweest.

Raphaël Zarka - Gibellina Vecchia

Raphaël Zarka - Gibellina Vecchia

Raphaël Zarka - Gibellina Vecchia

Door deze film worden de andere werken als ik weer terug loop door Stroom een stuk inzichtelijker. Deze werken verhouden zich allemaal duidelijk tot vervallen architectuur en worden een sculptuur en vice versa.

Eenmaal thuis gekomen toch even rustig het bijbehorende boekje lezen. Daarin wordt nogal moeilijk gedaan over hoe die dingen zich tot elkaar verhouden en wordt continu de skateboardcultuur erbij gehaald op een manier waar de meeste skateboarders hun wenkbrauwen van zullen fronsen; “Skateboarden is een manier om voorwerpen, materialen en ruimten te testen op hun toevallige en onbedoelde eigenschappen. Ze te (her)zien en te (her)gebruiken vanuit een zeer specifieke invalshoek, misschien zelfs te heroveren en naar de eigen hand te zetten.”

Ook het sculptuur Forme a cle wordt verklaard als schilders spietjes die aan elkaar een sculptuur worden. Nu mag ik hopen dat Zarka zelf een iets betere ingeving had dan een werk op een dergelijke manier te legitimeren. Andere modellen van architectuur zijn verwijzingen naar schilderijen. Wat op zich natuurlijk prima is, maar of Zarka daarmee “de schilderkunstige ruimte onderzoekt met deze objecten” klinkt mij dan toch weer dubieus in de oren.

Toch biedt de tekst ook een hoop achtergrondinformatie die wel degelijk hout snijdt, uitleg over het werk Grande Cretto van Burri en waarom het gemaakt is, maakt het allemaal veel inzichtelijker. Dat Gibellina een dorpje was dat in 1968 van de kaart werd geveegd met een aardbeving was mij volledig onbekend. Dat Burri de ruïnes vervolgens met beton overgoot en enkel de straten leeg liet ook. Dat het werk nooit af is gekomen maakt ook de relaties tussen ruïne en sculptuur weer duidelijk. En dat Gibelinna onder de Italianen bekend staat als een voorbeeld van fraude bij de overheden en dus een politieke en humanitaire blunder maakt het ook allemaal stukken duidelijker.

De tentoonstelling is niet heel inzichtelijk en enige voorkennis is zeker niet onhandig. Toch blijkt achteraf dat Zarka bezig is met een fundamenteel onderzoek hoe we als mensen omgaan met ruïnes, sculpturen en vooral de grensgebieden daarin. De tentoonstelling zou aanzienlijk toegankelijker zijn als er meer te zien zou zijn. Helaas staat de hoeveelheid ruimte dat ook niet toe. Het engagement met betrekking tot Gibellina voert een ondertoon die in de zaaltekst volledig buiten schot blijft, als er 1 engagement is waar skateboarders pap van lusten is het kritiek op de politiek. Die zijn ze bij Stroom helaas helemaal vergeten. Voor iedereen die de tijd heeft om zich echt te verdiepen in een tentoonstelling een erg goede tentoonstelling, voor wie toegankelijke mooie plaatjes wil zien kan beter ergens anders zijn heil zoeken.