Stedelijk Museum; Hito Steyerl

Het begrip ‘onderzoek’ heeft de afgelopen decennia een enorme opkomst gemaakt binnen de kunst. Kunstenaars zijn “heel erg geinteresseerd” in een onderwerp dat zich “op het snijvlak tussen” bepaalde begrippen bevindt en ze graven dat helemaal uit. Het werk dat daar vervolgens uit gedestilleerd wordt is vaak theoretisch van aard, het bevat vaak veel tekst. Het zijn performances, films of boeken waarin de kunstenaars hun bevindingen uiteen zetten.

Het werk van Hito Steyerl (1966) is voor vele van deze onderzoekende kunstenaars een groot voorbeeld. Niet alleen is zij een bekende schrijver over maatschappelijke vraagstukken in relatie tot technologie, economie en betekenis, ze maakt er uitgebreide video-installaties bij. Hoofdzakelijk zijn dat video’s met een documantaire-achtig karakter. Het zijn films waarin verschillende onderwerpen op een complexe manier met elkaar verweven worden. Een voorbeeld hiervan is de video How Not to Be Seen, A Fucking Didactic Educational,MOV File (die je hier kunt zien) waarin zichtbaarheid in een surveillance-wereld, een jaren ’50 resolutie test, een Monty Pythonfilm, gated communities en film-technologiën met elkaar in verband worden gebracht. Met een running time van een kwartier is dit nog een relatief korte film, een half uur tot een uur is niet uitzonderlijk in het oeuvre van Steyerl. Een bezoek vergt dan ook de nodige tijd wil je alles zien. De museale context waarbij medebezoekers en dat je altijd op het verkeerde moment de zaal in loopt helpt niet bepaald om dit geconcentreerd te kunnen doen. Als je halverwerge niet oververzadigt bent want het is over het algemeen complexe materie.

Het eerste museale retrospectief van Steyerl was nog geen acht jaar geleden bij het Van Abbemuseum. Een groot deel van de getoonde werken hier in het Stedelijk is dan ook dezelfde als toen. Werken die specifiek refereerden aan de El Lissitzky werken uit de collectie van Eindhoven zijn nu afwezig. Maar, hoogtepunten uit het oeuvre van Steyerl zoals Liquidity.inc en How Not to Be Seen, A Fucking Didactic Educational,MOV File zijn hier wederom te zien. Ook vroege werken zoals Lovely Andrea zien hier ook wederom te zien. Het oeuvre van Steyerl heeft zich de afgelopen acht jaar verder ontwikkeld. In het huidige retrospectief zijn als aanvulling die recente werken gelukkig opgenomen. Het zijn dan ook vooral die werken die de meerwaarde aantonen. Ze maken de tentoonstelling niet alleen meer actueel, het is ook zichtbaar dat Steyerl inhoudelijk ook actueel blijft. Zo gaat het werk Drill in op de maatschappelijke gevolgen van mass-shootings in de VS maar brengt dat in relatie tot het gebouw waar ooit de NRA is opgericht, waar ook ecologische en historische gevolgen van de wapenindustrie zichtbaar worden gemaakt.

Voor de liefhebbers die eerder ook al het overzicht in Eindhoven bezochten is het een fijne update. Maar waarschijnlijk zal het voor velen de eerste keer zijn dat ze het werk van Steyerl binnen een museale context aantreffen.