Gastschrijver 9; Kees Koomen – Kunstenaars met Multiple Personality Syndrome

[Vandaag een gastbijdrage van Kees Koomen, beeldend kunstenaar en ook bekend als blogger, wat overigens het oudste Nederlandse kunstblog is. Zijn bijdrage gaat over kunstkritiek op het internet en de positie van de kunstenaars die al die blogs runnen. Want achter al die bekende blogs zitten kunstenaars; Trendbeheer, Whatspace, PietMondriaan, KeesKoomen, 5uur en Lost Painters dus en nog vele anderen. Natuurlijk is dan een goede vraag hoe je daar mee om gaat als kunstenaar.]

Kunstenaars met Multiple Personality Syndrome

Tijdens de conferentie “nieuwe manieren van publiceren over kunst en cultuur” die door Open (Cahier over kunst en het publieke domein) werd georganiseerd was een lezing te horen van Birgit Donker, de toen juist aangetreden nieuwe directeur van het Mondriaanfonds. Hierin wordt voor het eerst onderkend dat de digitale media en dus ook kunstblogs een waarde hebben voor de kunstkritiek. Helaas fantaseert zij door over hoe het hele veld (de directeur is tenslotte uit de aard der zaak een generalist) zou moeten samenwerken onder één paraplu. Ze zou graag een platform zien waarin papieren media samen met digitale media in diverse vormen kond doen van wat zich afspeelt in het culturele veld en van welke discours zich ontwikkelt ten aanzien van relevante onderwerpen. Voor dergelijke vormen van samenwerking ziet zij in de toekomst eventueel wel mogelijkheden tot ondersteuning.

Het is natuurlijk prijzenswaardig dat de directeur van het Mondriaanfonds zich positief uit over de digitale kunstkritiek. Ik vraag me echter af of zij zich wel goed bewust is waar het over gaat. De bloggerswereld zoals ik die ervaar is heel divers met bloggers die vanuit totaal verschillende motivaties aan het posten zijn. Naast de specifieke kunstblogs bestaan ook blogs op krantensites en de nieuwsrubriek van kunstbladen op internet is ook een blog. Dat is mijns inziens ook de waarde van de kunstweblogs, door een diversiteit aan invalshoeken ontstaat een breed beeld van wat zich afspeelt in de kunstwereld. De specifieke kunstweblogs in Nederland , waar ik me hier toe beperk, zijn regionaal verspreid en functioneren internationaal: daardoor hebben zij op zijn minst een sterk signalerende functie voor wat in de regio (en daaronder vallen voor mij net zo goed Rotterdam en Den Haag als Arnhem en Tilburg) gebeurt, maar ze plaatsen dat ook in een internationale context.

De belangrijkste kunstbloggers zijn zelf ook kunstenaar en dat schept voor hen een probleem: waar ligt je prioriteit? Waarom zou je überhaupt een blog starten? Om goed gevolgd te worden dien je als blogger regelmatig te posten en dat gaat ten koste van de tijd die je op het atelier doorbrengt. Als je echter intensief met een tentoonstelling bezig bent komt het posten van berichten op je blog weer in het gedrang wat direct gevolgen heeft voor het aantal dagelijkse unieke views, een gegeven waar een blogger over het algemeen tamelijk gevoelig voor is. Stel dat het met die views wel goed zit. Dan doet zich het verschijnsel voor dat je bekendheid als kunstenaar daar de dupe van is. Ik hoor regelmatig van bloggers die het frustrerend vinden dat ze worden aangesproken op het feit dat ze zo’n “vet blog” hebben. Dat zeggen mensen die niet weten dat die bloggers zelf ook kunstenaar zijn en die dat eigenlijk ook liever niet wìllen weten.

Als blogger moet je jezelf dus goed bewust zijn van wat je doet en waarom je het doet. De meeste bloggers zijn niet vies van incidentele zelfpromotie en ik ben zo vrij mezelf nu even als voorbeeld te gebruiken voor het punt dat ik wil maken. In mijn geval is het duidelijk: ik zie het bloggen als onderdeel van mijn kunstenaarschap. Ik heb daar voor “de Nieuwe” ( het kunstenaarstijdschrift van Arti et Amicitiae) een tekst over geschreven (Dagboek en Zelfportret van Kees Koomen – De Nieuwe nr. 20 – Amsterdam, 2009) en ik vat het zò op dat het bloggen een onderzoek is dat onderdeel is van mijn kunstenaarschap. Door dat bloggen ben ik me ook met meer klassieke media bezig gaan houden. Zoals uit bovenstaande opmerking al blijkt heb ik inmiddels teksten geschreven voor kunsttijdschriften en catalogi. Daarnaast heb ik voor de Operandi-manifestatie van de Vrije Academie in Den Haag een aantal korte video-interviews opgenomen die op mijn blog zijn gepubliceerd. Dit gebeurt naast een drukke tentoonstellingspraktijk, als individueel beeldend kunstenaar en in samenwerking met diverse collectieven die ieder een andere doelstelling hebben. De integratie van het bloggen en het kunstenaarschap is het meest manifest geworden in chmkoome/KeesKoomen, een presentatie van mijn weblog tijdens de kunstvlaai 2013 waarvoor ik kunstenaars uitnodigde die ik op mijn weblog probeer te volgen. Tijdens de manifestatie, die tien dagen duurde schreef ik dagelijks een dagboek met conté op tekenpapier dat ik tussen de werken ophing. Het resultaat was een “analoog weblog” waarin mijn teksten ook beeldend waren geworden, als minimalistische tekeningen.

Hoe een Mondriaanstichting met een dergelijke praktijk om gaat weet ik niet. Het onttrekt zich waarschijnlijk aan het beeld dat de “peers” van het kunstenaarschap op mijn leeftijd hebben (ik ben achtenvijftig jaar). Een lid van een commissie van STROOM waar ik een aanvraag deed om wat tijd vrij te maken voor concentratie op onderdelen van mijn bezigheden vroeg zich bezorgd af of ik dat niet wat veel vond om mee bezig te zijn, gebrek aan focus was in dat geval het argument voor afwijzing. Ik wil maar zeggen, en dat is het punt dat ik wil maken in dit stuk: zodra je als kunstenaar met meerdere dingen tegelijk bezig bent verwatert bij de oppervlakkige beschouwer het beeld van je kunstenaarschap en voor allerlei commissies zullen het bloggen en kunstenaar zijn elkaar danig in de weg zitten (behalve misschien als je op de rijksacademie hebt gezeten, dan hoor je er bij). Een ander punt is de vraag of, mocht er een platform ontwikkeld worden waaronder een veelvormige kunstkritiek ontstaat, bloggers daar zelf aan mee zouden werken. Ik zou dat niet doen. Ten eerste zou het tegen de ideeën ingaan waarmee ik mijn blog ben gestart en hoe die ideeën zich vervolgens ontwikkeld hebben. Ook zou ik bang zijn om sluipenderwijs mijn onafhankelijkheid te verliezen. Daarnaast ben ik bang voor het langzaamaan ontstaan van een in zichzelf gekeerd en zichzelf bevestigend wereldje dat geen oog meer heeft voor wat daarbuiten gebeurt, dat kennen we op andere gebieden ook.

Naar mijn idee moet iedere blogger gewoon zijn of haar eigen gang gaan en doorgaan de eigen boontjes te doppen. Als subsidie gegeven wordt dan zou dat op grond van de gebleken kwaliteiten van een blog moeten zijn en niet op grond van sturend beleid van een overheidsinstantie. Je vraagt je alleen af wie dat dan zouden moeten beoordelen. Ik ben benieuwd naar ontwikkelingen bij de kunstbladen die de digitale media inmiddels ook allemaal wel ontdekt hebben (onder druk van de subsidiegever, dat wel!). De bezuinigingen nopen die bladen tot kostenbeheersing en gebruik van digitale media is in dat opzicht niet te verslaan! Met creatieve ideeën kunnen daar verrassende ontwikkelingen plaats vinden, maar ja, daar zijn dan vaak weer kunsthistorici aan het werk en die hebben hun eigen problemen!