Gastschrijver 14; Jack Segbars – Knooppunt

[Van alle gastschrijvers die hier de afgelopen week passeerden is Jack Segbars degene die de meest diverse rollen aan neemt in het kunstlandschap. Hij is zowel criticus als curator als beeldend kunstenaar als schrijver. (Dat liet hij onlangs nog zien bij 1646 te Den Haag.) Ik vraag me altijd af hoe hij dat allemaal bolwerkt, maar waarschijnlijk vraagt hij zich dat ook af bij mij. Hier schrijft hij over het fenomeen kunst kijken via blogs zoals dus hier.]

Knooppunt

Er is eigenlijk iets vreemds aan het succes van kunstblogs zoals Lost Painters. De discrepantie tussen de feitelijke waarneming van een kunstwerk en de indirecte kennisneming hiervan – van een afstand, vanaf dit beeldscherm – is wat de kunstervaring betreft klassiek te noemen.

Kunst kan – zo heet het – alleen uit eerste hand waargenomen worden, als originele ervaring. Een kunstwerk is het voorbeeldige snijpunt van wat slechts bij de gratie van werkelijke waarneming ontstaan kan. Al het andere is tweedehands en een afgeleide.

Wat is dan het succes van Lost Painters en soortgelijke blogs? De blogs trekken veel publiek, bedienen een publieksvraag die reëel is. Natuurlijk is het ook de economische realiteit van de blogosfeer die dit mogelijk maakt. Hiermee wordt veel verklaard, maar er moet nog iets anders aan de hand zijn.

Doet Lostpainter Niek Hendrix het voor ons? Shaket hij namens ons de lethargie van zijn botten, wat ons niet lukt? En bezoekt hij voor ons de talloze tentoonstellingen in het tentoonstellingenlandschap, waarvoor wij hem bedanken met onze aanwezigheid hier, zoals de teller op de site aangeeft. Is hij de virtuele portal die ons contact geeft met dat werkelijke kunstervaren? Zijn wij thuis in dit web van artistieke relaties bij het kampvuur van de virtuele community en is het kunstwerk, hoewel essentieel, niet meer dan een aanleiding?

Er is blijkbaar iets mis met de aanname dat kunst alleen via direct contact begrepen kan worden. Kunst kan heel wel indirect geapprecieerd worden gezien het succes van Lost Painters en vergelijkbare blogs: Trendbeheer, Whatspace, chmkoome’s Blog, Endless Lowlands – to name just a few. Vergeleken met de reguliere vormen van kunstverslaglegging zijn zij evenzo aanwezig en zichtbaar.

Lost Painters verslaat vanuit – de naam geeft het al aan – het specifieke aandachtsgebied van de schilderkunst, dat anachronistische, immer verstervende maar schoon wegkwijnende zorgenkindje van de kunsten, wier belijders eveneens quasiverloren zijn. Zinloze penselers, kwasters van een voltooide geschiedenis van de picturale weergave. De Vlaamse filosoof en kunstcriticus Frank Vande Veire heeft het al eerder geconstateerd: de moderne kunst is overleden, het resterend karkas wordt amechtig hooggehouden als een cultus van het dode. De daad van dit hooghouden drukt de symboliek van de levensdrift uit.
Lost Painters, Endless Lowlands, Trendbeheer, stuk voor stuk namen voorbij de houdbaarheidsdatum van de levende geschiedenis, end times galore. Toch is dit een levende praktijk waarvan verslag gedaan wordt.

De kunstenpraktijk heeft de laatste decennia drastische veranderingen ondergaan. De klassieke modus van de studiokunstenaar, grotendeels gepokt en gemazeld in het opdoen van vaardigheden, is veranderd in een praktijk van onderzoeker. Het vak van de kunstenaar is academisch opgewaardeerd, talloze masterstudies zijn aan de traditionele doe-academies toegevoegd, conform de verdergaande ontplooiing van de Europese en mondiale kenniseconomie. De kunstenaar is niet meer uitsluitend een maker, maar onderzoekt mogelijkheden. Dit voltrekt zich in een traject met inhoudelijke studie, gerelateerd aan dit en dat theoretische kader waarin en waarmee hij nieuwe vormen zoekt, maar toch altijd vertrekkend vanuit de materiële voorwaarde.
Als medium en geïnternaliseerde probleemstelling is kunst altijd overbewust. (Zelf)kritiek vormt de motor van de kunstproductie. Daarmee is zij meer dan ooit ingebed in kennisproductie.

Voorstellen, proposities. Mogelijkheden die neerslaan.

Het maken van kunst is een concrete bezigheid in materie. Het bezoeken van tentoonstellingen en hierover schrijven is eveneens een traject in ruimte en tijd. Het duiden en beoordelen een zaak van relateren, reizen. Turen op een scherm is werk. Knooppunt.

Daan van Golden – Tokyo (detail) – Kunsthal Caldic Collectie

Morgan Fischer – Deur en Raam schilderijen – (detail) Temporary Stedelijk I

In veel van de reportages bij Lost Painters worden de zijkanten van de werken getoond, een vaak over het hoofd geziene ‘zijdelingse’ kant van het kunstwerk; een aspect dat voor de kunstenaar zelf de precieze afronding, bedoeling en werking van het kunstwerk verraadt. In die laatste formele behandeling van het werk ligt het sluitstuk van intentie besloten. Met de zijkant wordt het tweedimensionale oppervlak gegrond aan de drager, wordt de driedimensionaliteit van het kunstwerk als geheel benadrukt, teruggedrukt of genegeerd. Dit is het formele sluitstuk van wat het kunstwerk in de wereld, en in zichzelf is. Dit openbaart zich niet frontaal maar indirect. In deze kwestie ligt eveneens de vraag besloten over de waarde van het hedendaagse kunstwerk. Hoe wil het zich verhouden tot de openbaarheid, tot zijn publieke taakstelling? Is het in zich gesloten, is het autonoom of heteronoom, welke richting neemt het aan?

Welk object zien we? En welke relaties? Deze vragen stelt de kunstenaar zich die afstand neemt van zichzelf, zijn werkveld en zijn collega’s.

In dit gat stapt de blogger. Hij neemt ons mee op reis tussen de indirecte ervaringsmodus en het reële. Wat is hier dan de materie? Wat is de lezing? Wat is de opbrengst van het traject tussen A en B, tussen de rit naar de expositie en de entertoets van de blogpost? De directe ervaring van de verslaglegger is een even goede eerstehandservaring voor de lezer, voor ons. De duiding van een kunstwerk – hetzij grondig observerend, hetzij summier duidend, hetzij noterend – toont de werking ervan. Althans, we krijgen er een voorstel toe. Niek doet voorstellen zoals kunstwerken voorstellen doen. Dit is de reële reis van nu.

De blik van de blogger neemt ons mee naar die vraagstelling over de functie van kunstwerken in de wereld. Niek bouwt er een werk mee op. Volgens mij althans. Ik kijk er geregeld zijdelings naar.