De Pont; Robert Zandvliet – Stones & Sketches

7 schilderijen van stenen, een wandschildering en een flinke lading schetsen van ouder werk, kort samengevat de volledige tentoonstelling van Robert Zandvliet (1970) in De Pont. Daarvoor ga ik graag speciaal naar Tilburg want Zandvliet wist bij het GEM in Den Haag in 2012 een verpletterende indruk te maken met hernemingen van klassieke meesterwerken. Maar, inmiddels was wel bekend dat hij een enorme omwenteling in zijn oeuvre heeft gemaakt want, die klassiekers kun je wel blijven maken. Maar op een gegeven moment is de lol er wel vanaf en ga je op zoek naar een nieuwe noodzaak.

Bij deze tentoonstelling sluit hij die periode dan ook ogenschijnlijk af, en blikt terug op de overige jaren van kunstproductie met een wandschildering waarin motieven uit eerder genoemde werken terugkeren als ook referenties naar nog vroeger werk van zijn hand. De wandschildering is met de bekende grote dansende kwastbewegingen opgezet in grijze gesso. Daartussen hangt een relatief bescheiden werk met tempera van een achteruitkijkspiegel. Een van de oudste motieven in het werk van Zandvliet.

Allemaal leuk en aardig, de wandschildering neemt de ruimte en Zandvliet is duidelijk een kundig schilder maar het weet als werk niet zo sterk te overtuigen in vergelijking met zijn normale werken op linnen die een scherpere intensiteit lijken te hebben. Als introductie van een tentoonstelling is het mooi, maar verder had het niet echt gehoeven wat mij betreft.

Robert Zandvliet – One Hundred Views – Gesso op muur & Untitled – Eitempera op doek

Robert Zandvliet – One Hundred Views – Gesso op muur & Untitled – Eitempera op doek (detail)

Dan komen de schetsen, veel schetsen. Wie de tentoonstelling in het GEM gezien heeft en ander werk van Zandvliet kent zal veel herkenbare themas tegenkomen, bijvoorbeeld de drie schedels van Cézanne die hij ook hernam. De schetsen bieden een mooie inkijk in het proces en de afwegingen van Zandvliet. Duidelijk wordt ook hoe kleur van begin af aan al een duidelijke rol speelt. Soms lijkt die zelfs meer van belang dan de wijze waarop hij danst met zijn kwasten over het doek die vooral de rake intensiteit van zijn werk geeft. Sommige werken worden tot in den treuren afgewogen, kleur, leegte, lijn, vlak. Het schilderen van de daadwerkelijke werken is vervolgens een kwestie van opperste concentratie.

Ook de schetsen zijn interessant maar zeer zelden weten ze de schets echt te overstijgen en tot werk te worden. Daar zijn schetsen ook voor maar het was meer gepast geweest deze te tonen des tijds in Den Haag, hier hangen ze er nu een beetje verloren bij. Voor de kenners een mooie inkijk, maar voor de gemiddelde museumbezoeker die het werk van Zandvliet misschien niet kent is het onduidelijk waar ze eigenlijk naar kijken.

Robert Zandvliet - Moonlit - Grafiet en oliepestel op papier, 10 van 10 bladen

Robert Zandvliet – Moonlit – Grafiet en oliepastel op papier, 10 van 10 bladen

Robert Zandvliet – Moonlit – Grafiet en oliepastel op papier, 10 van 10 bladen (detail)

Robert Zandvliet – Moonlit – Grafiet en oliepestel op papier, 10 van 10 bladen (detail)

Robert Zandvliet – Ruckblick – Grafiet en oliepastel op papier, 20 van 27 bladen (detail)

Robert Zandvliet – Studio – Oostindische inkt, grafiet en oliepastel op papier, 5 van 10 bladen (detail)

Robert Zandvliet – Monoliet – Collage, gesso, eitempera, marker op papier, 12 van 12 bladen

Robert Zandvliet – Am Genfersee – Grafiet en oliepastel op papier, 4 van 11 bladen

Robert Zandvliet – 203 x 369 – Grafiet en oliepastel op papier, 5 van 23 bladen

Tot zo ver is het niet echt een tentoonstelling waarbij de verwachtingen zelfs maar benaderd worden. Totdat je dus die laatste zaal binnenloopt met 7 linnen doeken met wat acrylverf, opgebracht met een verfroller. Daaruit komt een eerbied en kwaliteit naar voren die te vergelijken is met de Seagram Murals van Rothko uit Tate. Het is net zo goed een reeks werken die samen zo’n gigantische concentratie vragen en dwingen tot contemplatie.

Alle 7 zijn raak zoals je bij Zandvliet mag verwachten, maar zonder zijn gebruikelijke geborstel van verf. Het zijn grauwe vlekken en vegen zonder richting geworden. De enige dynamiek die rest is hoe die vegen ten opzichte van elkaar functioneren. En hoe de doeken tot elkaar functioneren krijg je er hier als bonus bij. Het is dan ook te hopen dat ze als reeks bij elkaar kunnen blijven, want zeker in zo’n kleine compacte ruimte maken ze gigantische indruk.

Voor alleen deze reeks al ga je naar de tentoonstelling, de rest krijg je er bij als extratje.