De Pont; Ai Weiwei

Ai Weiwei was in 2011 de belangrijkste kunstenaar. Het is dan natuurlijk heel erg goed dat een museum in Nederland dat werk weet binnen te halen van die Ai Weiwei.

Maar, wat levert dat nu eigenlijk op?

De Pont laat op alle promotionele posters Ai Weiwei met zijn zonnebloempitten zien. Dat werk maakte enorm veel indruk toen het in 2011 getoond werd in de Turbine hal van het Tate. De enorme hal lag helemaal vol met de miljarden met de hand gemaakte porseleinen pitjes. Alleen, in de Pont moeten de pitjes het doen met wat minder sensatie dan in Tate. Hier is ook een grote zaal maar hier liggen slechts twee identieke kleine veldjes. Een beetje jammer wat echt indruk maken doet het niet. Ook de bordjes van een meter afstand houden eisen zo veel aandacht op dat ze afleiden.  Het werk waar je zo veel van verwacht kan ik de praktijk alleen maar meevallen, maar dit is wel een enorme downer.

Ai Weiwei - 5000 kg Sunflower Seeds - Beschilderd porselein, twee aparte werken van elk 5000 kg

Ai Weiwei pakt in de Pont uit met enkele sculpturen en nagenoeg al zijn filmwerk. Al snel wordt duidelijk dat er enorm veel aandacht uit gaat naar het maakproces, met name in zijn Chinees historische context. Waar komen de technieken vandaan, de materialen vandaan en vooral hoe verhouden die zich tot de Chinese cultuur. Jammer is dan alleen dat een porseleinen kleren hanger alleen maar knap gemaakt is, het gezicht erin leuk, maar een ‘Huang’- lijst mij helemaal niets zegt.

Ai Weiwei - Hangiende Man in Porselein - porselein in huang houten lijst

Een van de sterkste werken van de beelden is het werk ‘Grapes’. Een hoop krukjes die aan elkaar gemaakt zijn. Het vormt een niet volledige houten bol op. Ook hier geldt dat de krukjes schijnen te komen uit een specifieke Chinese traditie, namelijk uit de ‘Qing’ periode die loopt van 1644 tot 1911. Wat dat aan betekenis inhoud heb ik als Westerling wederom geen idee van.

Ai Weiwei - Grapes - Houten krukken (uit de Qing Dynastie 1644-1911)

Ai Weiwei - Grapes - Houten krukken (uit de Qing Dynastie 1644-1911) (detail)

Een ander indrukwekkend werk zijn de bomen. Deze zijn geplaatst in een tussenruimte die niet zo heel groot is. Hierdoor zijn in verhouding de bomen nog groter. Doordat ze zijn samengesteld uit verschillende takken zijn de bomen extra grillig. En ook weer hier is er iets speciaal Chinees aan de hand, ze zijn namelijk op speciale Chinese wijze met elkaar verbonden. Ik zie het niet.

Ai Weiwei - Tree #2 - Stukken boom dat op Chinese wijze aan elkaar bevestigd is

Ai Weiwei - Tree #2 - Stukken boom dat op Chinese wijze aan elkaar bevestigd is (detail)

Daarbij zijn de ‘Rotsen’ te zien.  Deze zijn gemaakt van porselein en leveren bij elkaar een mooi sereen beeld op. Het is ook het enige werk wat gemaakt is zonder gebruik van gevonden materiaal naast de zonnebloempitten.

Ai Weiwei - Rotsen - Porselein

Het werk ‘Forever‘ herken ik van de grotere versies die er erg indrukwekkend uit zien. Punt is alleen dat die zo indrukwekkend zijn vanwege het formaat en de opstapeling. Hier in kleinere versie blijft er weinig van over. De sensatie is weg en het enige dat er overblijft is een kring van fietsen. Dat de fietsen op die wijze aan elkaar te verbinden zijn is een mooie vondst maar daar blijft het ook bij. De fietsen draaien voor eeuwig rond op een statische positie en dat is het.

Ai Weiwei - Forever - 42 fietsen van het Chinese Forever merk

Ai Weiwei - Forever - 42 fietsen van het Chinese Forever merk (detail)

Buiten in de tuin van de Pont is een interpretatie van Tatlin’s monument te zien. Binnen was er meer van de sensatie overgebleven maar dat was nog niet genoeg geweest om te zien dat het vooral een verkitschering van het origineel is. Dat alleen bied weinig meerwaarde op het origineel. Ook is de uitvoering nogal wisselend en zeker niet zo strak als het zou kunnen zijn.

Ai Weiwei - Fountain of Light - Staal, kristallen en houten platform

Ai Weiwei - Fountain of Light - Staal, kristallen en houten platform (detail)

Dan zijn dus bijna alle filmwerken van Ai Weiwei te zien. Het is lastig dit te zien als autonome werken omdat de helft of reality TV of een interview is (resp 3 filmpjes). Het eerste inleidende uitgebreide interview laat ik even buiten wegen omdat deze nadrukkelijk niet bedoelt wordt als werk.

Daarop volgen dan 3 video’s van snelwegen. De eerste reist van platteland naar stad en is naast traag en esthetisch weinig. Inhoudelijk is het een metafoor voor hoe het er in China aan toe gaat. En omdat ik niet in de buurt van China woon kan ik daar bar weinig mee. De twee films van de ringwegen zijn ook niet boeiend, om de minuut het beeld van de ringweg in Beijing.

Ai Weiwei - Beijing - The Third Ring - Video

Een van de realitysoap filmpjes is het werk dat bestaat uit het willen betreden van een rechtszaak waar Ai Weiwei niet mag komen. Als ik hier in Nederland plotseling een gesloten politieke bijeenkomst wil bijwonen wordt ik ook weggewerkt door de politie. Een een saai filmpje met wat gezeur over identificatie.

Ai Weiwei - Lao Ma Ti Hua - Video

Ten slotte nog een lezing waarin Ai Weiwei gevraagd wordt wat de westerse wereld moet weten van China om iets van zijn werk te begrijpen. Hij antwoord daarop met een volmondige “Nee.”. Een nogal tegenstrijdige uitspraak met mijn bevindingen hierboven.

Ai Weiwei - So Sorry - Video

Ai Weiwei - So Sorry - Video

Het is erg mooi eens een tentoonstelling te zien van Ai Weiwei. Zeker een wat kleinschaliger als hij doorgaans doet. In De Pont wordt vooral duidelijk dat Ai Weiwei eigenlijk niet zo veel te laten zien heeft als het geen massa objecten is. Zoals iedere kunstenaar weet is groot en veel een manier om iets wat eigenlijk niet zo veel is, toch nog iets te laten lijken. Oftewel, hoe groter, des te meer impact. Ai Weiwei laat met de zonnebloempitten en forever duidelijk zien dat hij dat echt nodig heeft om beeldend overtuigend werk te maken.

Het grootste probleem is misschien toch wel het Chinese aspect. Nagenoeg ieder werk heeft een bordje met daarbij gegarandeerd het woord China er in. Het gaat allemaal over Chinese technieken of voorwerpen die zijn gebruikt. Dat is voor een Chinees misschien interessant, als westerling kan ik er niets mee. Dat is nogal vreemd want Ai Weiwei heeft geruime tijd in Amerika gewerkt (12 jaar en had ook een carrière als professioneel blackjack speler) en zou dus die spanning tussen de Chinese blik en de westerse moeten begrijpen. Toch doet hij dit blijkbaar niet. Als je wat dieper nadenkt ga je ook inzien dat zijn werk bestaat bij de gratie van hoe hij in de media verschijnt en de Chinese communistische staat. Zijn werk kan alleen bestaan zolang er dingen fout gaan in China. (Overigens, het is niet vreemd dat de staat daar fouten maakt met 1 miljard inwoners en een snel groeiende economie, dus er is altijd wel iets om over te zeuren.) Ai Weiwei profiteerd van de Chinese staat. Het is eigenlijk zelfs zo dat Ai Weiwei met gemak weg kan uit China waardoor hij zelf niet zo vaak meer in het nieuws zal verschijnen en met rust gelaten wordt. Maar, hier zit hem het grootste probleem, Ai Weiwei wil in China blijven! Juist het land waar hij blijkbaar zo gemarteld wordt, daar wil hij blijven. Natuurlijk wil hij dat, want dan is in het westen zijn werk niet meer credible, daarom moet hij ook nagenoeg wekelijks in het nieuws komen. Buiten Ai Weiwei is er maar 1 kunstenaar die nagenoeg wekelijks in het nieuws is en dat is Lady Gaga.

Nu kan mij worden verweten, wat de “boer niet kent eet deze niet”. Dat is begrijpelijk dat nu op mij toe te spitsen. We weten immers dankzij Ai Weiwei hoe het er aan toe gaat in China. Ze nemen daar de mensenrechten niet zo nauw en stalken iedereen die kritisch is op het regime. Toch bedoel ik meer op de cultuur die Ai Weiwei aanhaalt om zijn werk te legitimeren. De ‘Hang’-perdiode kan voor de Chinees misschien heel duidelijk zijn, mij als westerling zegt dat niets. Het is Ai Weiwei kwalijk te nemen dat hij naar 12 jaar in de VS inclusief kunstonderwijs niet heeft begrepen dat de boeren hier soms dingen niet eten die ze niet kennen, simpelweg omdat ze niet zien dat het voedsel kan zijn. Er is een essentieel cultuurverschil en ook al zou ik dat willen, ik heb daar niet direct toegang toe om daar meer vat op te krijgen. Daarbij blijven we het altijd op de eigen westerse merites benaderen, dus de vraag is of dat ook echt veel uit maakt.

Het blog van de universiteit had er ook zo zijn mening over. Ook deze merkte op dat het wel heel erg over China gaat en de bordjes nagenoeg alles moeten rechtvaardigen.

Conclussie:

Ai Weiwei moet gewoon niet zo zeiken en ergens anders gaan wonen. Dan is alles opgelost. Zijn kunstpraktijk is prima, maar hij verdient niet alle lof die hij nu ontvangt. Maar ach, Lady Gaga doet het ook heel erg goed en we moeten nog maar zien wat daar over 20 jaar nog bekend van is.

Nog te zien tot en met 24 juni in Museum De Pont te Tilburg.