Cees Kortlang: schilder-graficus (inzending Eline Levering)

[via @Eline_Levering hebben wij het volgende in onze mailbox ontvangen. Het bleek namelijk dat ze een stuk tekst moest schrijven over een kunstenaar die vooral in het buitenland erg populair is, maar wij hadden er nog nooit van gehoord. Dus, goh, laat ons maar eens wat zien. Dus vandaar deze inzending. Wij zijn daar natuurlijk superblij mee want zo leren ook wij weer eens heel andere kunstenaars kennen. Zijn schilderwerk is niet zo heel erg bijzonder misschien maar zijn grafiek is overduidelijk topwerk. In elk geval bedanken we Eline voor haar moeite. Het schijnt overigens dat er binnenkort een expositie aan gaat komen van de man, dus de moeite waard om in het echt te zien.]

Cees Kortlang: schilder-graficus

Er zijn kunstenaars die wereldwijd exposeren, kwalitatief goed werk maken, van hun werk kunnen leven en tóch bij weinig mensen een belletje doen rinkelen. Cees Kortlang (1926-2008) was één van deze kunstenaars. Het lijkt erop dat hij in het buitenland bekender is dan in Nederland. En daar moet verandering in komen.

Zijn werk is namelijk wel degelijk van een hoog niveau. Het is dan ook opgenomen in veel bedrijfscollecties, waaronder de kunstcollectie van het Bouwfonds. Ook zijn werken in het bezit van het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Instituut Collectie Nederland (ICN). Cees Kortlang heeft zowel etsen, gouaches en schilderijen gemaakt. De etsen maken met meer dan 950 unieke exemplaren het grootste deel uit van zijn beeldend werk. Per jaar vervaardige Kortlang bijna 30 etsen, en hij benutte de mogelijkheden van dit medium ten volle.

Cees Kortlang werd geboren in Harderwijk en groeide op in Ermelo. Na het volgen van de HBS ging hij van 1946-1952 naar de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, waar zijn hoofdvak tekenen was. Zijn diploma haalde hij niet, maar hij bleef doorgaan met schilderen. Via de kunstenaar Theo Swagemakers konden Cees Kortlang en zijn vrouw een aterlierwoning in de Zomerdijkstraat in de Amsterdamse Rivierenbuurt betrekken. Andere bewoners van de Zomerdijkstraat waren Jan Wolkers, Piet Esser, Jaap Hillenius, Mies Hillenius en Theo Swagemakers en Jaap Wagemaker. Met buurman Jaap Wagemaker had Cees Kortlang goed contact. Tijdens de 6^e retrospectieve tentoonstelling in de Zomerdijkstraat in Amsterdam was werk van Kortlang te zien (www.zomerdijkstraatretrospectief.nl).

Werk
Cees Kortlang maakte schilderijen, etsen en gouaches.  Aanvankelijk werkte hij figuratief, maar in 1958 ging hij over op het maken van abstract werk. De vroegst bekende etsen van Kortlang dateren uit 1960. Aanvankelijk werkte hij in zwart, maar na wat voorzichtige experimenten brak vanaf 1966 kleur definitief door in zijn oeuvre. Dit houdt verband met zijn verblijf in Grafisch atelier Druckwerkstatt in Kasteel Wolfsburg in Duitsland. Daar had hij de beschikking over goede materialen en kon hij de mogelijkheden van het etsen volledig ontdekken. Cees Kortlang heeft in de loop der jaren een zeer eigen stijl ontwikkeld, die zich kenmerkt door een bijzonder gebruik van de etsplaat en een zeer inventief kleurgebruik. Gaandeweg  maakt Cees Kortlang de etsplaat zelf tot onderwerp van zijn etsen. In plaats van een tekening op de plaat, wordt de materialiteit van de plaat en de manier waarop het zuur zich een weg bijt het centrale thema van zijn werk. Ook begint hij etsplaten in stukken te verdelen en opnieuw te gebruiken in andere werken. Hoewel Kortlang met name uitblonk in het etsen, zijn ook zijn olieverfschilderijen en kleurige gouaches van hoge kwaliteit. Vaak gebruikt hij zijn etsen en gouaches als ontwerpen voor zijn schilderijen. Soms maakte hij op deze manier een schilderij dat gebaseerd is op een ets van een tiental jaren eerder.

Hoewel zijn werk abstract is te noemen, zijn er wel degelijk vormen in te herkennen. Associatieve titels, die overigens vaak door zijn vrouw werden bedacht, versterken dit. Twee thema’s zijn erg belangrijk in het werk van Kortlang: de natuur, en het (vrouwelijk) lichaam. Hij liet zich inspireren door het landschap dat hij zag in onder andere Newfoundland en IJsland. De natuur die hij zag in deze landen inspireerde hem en is terug te vinden in zijn werk. In de etsen die hij in New Foundland maakte valt het gebruik van aardse kleuren zoals blauw en bruin op. Ook de natuur die hij zag op zijn vakanties naar IJsland en Groenland verwerkte hij bij thuiskomst in zijn etsen, zoals heel duidelijk te zien is in de etsen uit 1981, waarin roodbruine aardetinten en zwart en wit overheersen.
Het (vrouwelijk) lichaam is ook een dankbaar onderwerp dat door Kortlang gebruikt wordt. Dat is bijvoorbeeld te zien in een serie etsen uit 1975, waarin duidelijk lichamen zijn te herkennen. Kortlang experimenteert hier met het combineren van verschillende etsen, die hij over elkaar heen afdrukt.
Ondanks dat de natuur en het lichaam belangrijke onderwerpen zijn in Kortlangs oeuvre, focust hij zich toch vooral op wat hij met de techniek van het etsen kan. Hetzelfde geldt voor zijn schilderijen. Door deze te baseren op etsen, ontstaan bijzondere verwantschappen.

Reizen
Cees Kortlang heeft in diverse landen gewerkt en geëxposeerd. Zo werkte hij vanaf het midden van de jaren ’60 in het Grafisch atelier Druckwerkstatt in Kasteel Wolfsburg in Duitsland, dat in 1962 was opgericht door Gustav Kurt Beck. Ook kreeg Kortlang een beurs van de Franse regering om een tijd in het bekende Atelier 17 van Stanley William Hayter in Parijs te werken. In de zomers van 1976 en 1977 werkte hij in de Printshop in St. Michaels, New Foundland. Ook maakte hij reizen naar Praag, IJsland, Groenland en Ierland.

Exposities en prijzen
Cees Kortlang exposeerde in binnen- en buitenland, onder andere in Galerie De Drie Hendricken in Amsterdam, Galerie Frederic in Amsterdam, Galerie Horn in Luxemburg, Galerie de Luxembourg in Luxemburg en in het Schloss Wolfsburg in Wolfsburg. Ook nam hij deel aan groepsexposities in het Stedelijk Museum Amsterdam: Lucas tentoonstelling (1959 en 1960) en de tentoonstelling Liga Nieuw Beelden (1961). In de collectie van het Stedelijk Museum Amsterdam bevinden zich twintig werken van zijn hand. In 1963/1964 won Cees Kortlang de Talensprijs met zijn werk Malá Strana. De jury noemde het werk “gaver, meer voldragen en als resultaat gelukkiger” dan dat van de concurrentie.

Op 5 april 2008 overleed Cees Kortlang in Harderwijk aan de gevolgen van een hersenbloeding. Nog in overleg met de kunstenaar is de Karin Kortlang Stichting in het leven geroepen, genoemd naar zijn dochter die in 1997 vermist raakte tijdens een vakantie in Venezuela. De Stichting heeft zich tot doel gesteld de artistieke nalatenschap van Cees Kortlang te beheren, te publiceren en te presenteren. Momenteel wordt hard gewerkt aan een website met het werk van Kortlang, een publicatie en een tentoonstelling.

Voor meer informatie: info@kortlangstichting.nl
De foto’s zijn eigendom van de Kortlang Stichting.

Cees Kortlang, z.t., 1965, 25,5 x 32,5 cm, ets

Cees Kortlang, Noodlot, 1966, 32,5 x 40 cm, ets

Cees Kortlang, Home is a wounded heart, 1967, 130 x 120 cm, olie op doek

Cees Kortlang, z.t., 1971, 39,5 x 48,5 cm, ets

Cees Kortlang, The Beginning, 1979, 140 x 120 cm, olie op doek

Cees Kortlang, Iceland, 1981, 59,5 x 44 cm, ets

Cees Kortlang, Het kruis, 1985, 100 x 90 cm, olie op doek

Cees Kortlang, Flowers of heart, 1990, 59,5 x 44 cm, ets

Cees Kortlang, z.t., 1993, 120 x 100 cm, olie op doek

Cees Kortlang, Spring, 1993, 59,5 x 44 cm, ets

Cees Kortlang, Inschuivend rood, 2001, 64,5 x 44 cm, ets

Cees Kortlang, Aran Port, 2006, 100 x 100 cm, olie op doek

Cees Kortlang, z.t., 2006, 64,5 x 44 cm, ets